"موْران" به منطقه اي در شرق شهرستان گئرمي (مغان) گفته ميشود كه در سال 1380 به مركزيت روستاي ظاهرا (زهرا) تبديل به" بخش موْران" گرديد.
در باره وجه تسميه "موْران " بايد گفت ، اين كلمه يك واژه توركي قديم و به معناي رودخانه ميباشد، شايد آب و هواي نسبتاً باراني كه باعث بوجود آمدن جنگل در قسمتهاي جنوبي اين منطقه بخصوص در آن سوي مرز شده است ، و بوجود آمدن رودخانه هاي متعدد در اين منطقه، علت ناميده شدن اين نواحي به اسم " موران" باشد.
طبق سر شماري سال 1375، بخش موران با 63 روستاي داراي سكنه، با جمعيتي برابر 17993 نفر كه8983 نفر آن زن و 9010 نفر آن مرد ميباشد مساحتي با حدود 230 كيلومتر مربع، تقريباً يك ششم مساحت شهرستان گئرمي را به خود اختصاص داده است. (!)
منطقه موْران داراي آب وهواي نيمه خزري و يكي از مناطق زيبا و خوش آب و هواي منطقه مغان ميباشد . ميانگين حد اكثر دماي آن 27 درجه وحداقل آن 7- درجه، و ميزان بارش آن هم 370 ميليمتر در سال بر آورد شده است.
رودخانه هاي بولقار چايي (بالهاري=بالهارود) ، شيلوه چايي و داشديبي چايي در اين بخش جريان دارد . آب مشروب تعدادي از روستاهاي بخش موران از جمله مركز اين بخش، از سرچشمه رودخانه داشديبي چايي تأمين ميگردد كه آبي بسيار گوارا و قابل مقايسه با آبمعدني روستاي " آبعلي" تهران و شايد بهتر از آن نيز ميباشد!
كوههاي ميرو داغي،قاراجا داغي و الّه سر داغي از كوههاي مشهور "بخش موْران" ميباشند؛ در دامنه اين كوهها مراتع غني،نواحي زيبا و فرحبخش جنگلي، سياحتگاهها،شكارگاهها و آبشارهاي زيبا وديدني گسترده شده است.
در سالهاي اخير دامنه هاي مرتفع و سرسبز و خنك داشديبي كندي، ميرو داغي و مناطق جنگلي و زيباي اطراف جاده آسفالته روستاهاي شيخلار، لجئير و افجه كه در امتداد جاده ارتباطي گئرمي – موران و مركز اين بخش (روستاي زهرا) قرار دارد به مكانهاي گردشي و تفريحي و استراحتگاه تابستاني خانواده هاي اهالي گئرمي و روستاهاي اطراف تبديل شده است.
وجود گورهاي فراوان باستاني پيش از اسلام و بسيار قديمي با تدفين" جسد همراه وسائل " در موران كه در منطقه به "گوور قبري" مشهور است، نشاندهنده نوع تدفين "گؤك تورك"ها و ديگر اقوام بومي و معتقد به اديان غير زرتشتي است ، چرا كه معتقدين به دين زرتشت كه دين رسمي پادشاهان هخامنشي وساساني پارسيان بود مردگان خودرا دفن نمي كردند؛ آنها جسد مردگان را بر بالاي تپه ها و كوههاي كم ارتفاع قرار ميدادند تا طعمه درندگان و پرندگان گوشتخوار گردد!
تپّه باستاني ومشهور "سالالا " كه جزء تپّه هاي حفاظت شده و مشهور مغان و آذربايجان ميباشد در شرق روستايي به همين نام در كنار و غرب آبشار زيباي "بالاجا چاي شوله سي" و شرق رودخانه داشديبي چايي (سالالا چايي) قرار دارد كه وجود اين تپّه باستاني با زيبايي استثنايي خود كه چشم اندازي شبيه " كاسه وارونه" دارد هر بيننده ايي را مجذوب خود مي كند!
كسي كه در ماههاي بين ارديبهشت تا اول تير ماه بر بالاي كوه "ميرو داغي " كه چون نگين سبز انگشتري خودنمايي مكند ميرود و رفتن بر بالاي آن هم آسان و بر هر كسي ميسر است، 80 % منطقه موران و قسمت وسيعي از جنگلها ومناطق جمهوري آذربايجان را در زير پاي خود مي بيند كه هر دو سوي آذربايجان همچون مخملي سبز و زيبا در زير پايش گسترده شده است!
همچنين گفته ميشود كساني كه اوائل طلوع آفتاب، خودرا بر بالاي اين كوه برسانند انعكاس شعاع نور خورشيد را بر روي درياي خزر خواهند ديد كه پديده ايي زيبا و ديدني است.
كوه " ميرو داغي" محل رشد سبزيهاي خودرو معطر و خوراكي محلي همچون كهليك اوتي (در فارسي اين كلمه را از تركي گرفته به غلط "كاكوتي" ميگويند) ، نانه (نعناع)،يئمليك، تورشنگ و گياهان دارويي چون بالليجا (گل گاوزبان) ، گيلليك (نسترن) و ختمي مي باشد.
در سالهاي اخير و از زماني كه مناطق زيباي داشديبي كندي ، ميرو داغي و اطراف جاده روستاهاي شيخلار، لجئير و افجه به مناطق گردشي و تفريحي و محل استراحت خانواده ها تبديل شده است متاسفانه از طرف عده اي بي مبالات، زباله ها و ظروف يكبار مصرف رها شده در محل، بهداشت و زيبايي اين مناطق سبز و دلفريب را تهديد ميكند كه شايسته مردم با فرهنگ ما نيست كه اميد است مورد توجه مهمانان عزيز و علاقمندان به طبيعت قرار گيرد!
ازنظر فرهنگي بايد گفت اولين مدرسه رسمي و دولتي موران در سال 1325 در روستاي "زهرا"
در وسط ده ساخته شد لاكن بعد از حادثه آذر ماه همان سال اين بنا ويران گرديد و مردم اهالي روستاهاي زهرا،سيدلر،تزه كند، كوردلر، كالانسورا و سالالا با ياري و همكاري يكديگر و با هزينه خود، ساختمان چهار اطاقه خشتي را بنا نهادند كه در سال 1327 از طرف دولت ميز و نيمكت و معلم هم فراهم گرديد و اولين مدرسه ي دولتي با نام " دبستان بيروني" شروع به آموزش فرزندان منطقه كرد.
هم اكنون روستاي "زهرا" داراي دبيرستان پسرانه و دخترانه و درمانگاه است كه در آموزش و بهداشت منطقه نقش مهم و اساسي دارد و از سال 1380 هم به مركز "بخش موران" تبديل شده است .
به نظر مي رسد با تبديل شدن منطقه موران به "بخش موران" كه داراي امكانات بالقوه و بالفعل را در خود دارد با تلاش و كوشش بخشداري فعال و دلسوز و ياري وهمكاري ديگر عوامل مرتبط ،زمان ترقي و شكوفايي اين منطقه سرسبز و زيبا رسيده باشد.